En ses roman ‹Fortunat Kauer› (1998) sa mova Linard Bardill en munds cuntrastants: en quel da las muntognas e quel da la Bassa, en quel da la Svizra paschaivla e quel da l’anteriura Jugoslavia en guerra, en quel da l’accumpliment da sasez e quel da la responsabladad envers ils conumans.
«El na tutga betg tar ils fabulants che spargnan ils pleds. Si’istorgia è segnada d’in basegn da sa communitgar quasi baroc. Sia chaussa è la ritgezza, betg la stgarsezza. Al lain prender en mal quai? N’è el betg in chantadur?» Uschia Iso Camartin en il text sin il viertgel dal roman.
Suenter ‹Fieu e flomma› da Flurin Spescha (1993) sa tracti tar ‹Fortunat Kauer› dal segund text litterar pli lung ch’è cumparì en rumantsch grischun. Entant che Linard Bardill è oz surtut enconuschent sco chantautur per uffants, dat ses roman perditga d’ina ulteriura fassetta da Bardill: l’autur che reflectescha davant ses public las dumondas da la vita, ma che preschenta ina filosofia engaschada, liada a noss temp, e che dumonda suenter la responsabladad dal singul entaifer il curs da mund.
Il roman è cumparì il 1998 a moda sinoptica: da vart sanestra il text rumantsch mess cursiv, da vart dretga il text tudestg. En ses text ‹Eine Sprache ist eine Sprache ist eine…› (ch’è cuntegnì en sia rimnada da texts ‹Aufs Leben los› dal 2007) dat Bardill in’invista en la genesa da la versiun rumantscha da ses roman. La tudestga era gia terminada, la rumantscha (valladra) cumenzada… Qua al han amis intimà da transponer il text en rumantsch grischun, per al avrir a lecturas e lecturs da l’entira Rumantschia. Igl è divertent ed infurmativ da leger co che Bardill ha fatg ils emprims pass en questa nova lingua, co ch’el è mintgatant stgarpitschà, e co ch’el l’ha emprendì a stimar ed ha la finala fatg amicizia cun ella (cf. il link sutvart).
«I n’è betg bun ch’in uman resta senza num. Sch’el vul chattar il mund, dovra el in num. Sch’el vul abandunar il mund, dovra el in num. Il num è il bigliet per il mund, ir e turnar. In bun num duai quai esser, in num che porta fortuna.
En il guaud selvadi da l’Amazonas mastgan las dunnas grauns da panitscha fin ch’i dat ina pasta. Quella pasta spidan ellas en in vasch da terracotga e fan biera londerora. Ellas èn las mastgadras da lur schlatta. Ellas mastgan la fortuna da lur pievel.
A nus dentant na mastga nagin la fortuna. Nus stuain mastgar sezs. Perquai duai el avair num il Ruider. Quel che mastga sez sia fortuna. Fortunat Kauer.»
Il roman raquinta l’istorgia da Fortunat Kauer. Suenter ses studi da medischina era el daventà medi a l’ospital da Savognin. Ma el na chatta betg ses ruaus intern, ni en la professiun ni en sia lètg che va la finala en stgaglias. Fortunat sa retira pli e pli en sia chamona da chatscha, fatschentà cun sasez, cun la chatscha, cun afferas. Alura arriva il di che dueva midar tut: Fortunat vegn clamà urgentamain a l’ospital. Ma el arriva memia tard e la dunna en pagliola parturescha in uffant mort.
Pauc pli tard frunta in vischin sin Fortunat che gira mez desperà tras Savognin, ed al maina a Turitg. Là emprova Fortunat da sa regurdar da quai ch’è passà e da puspè chattar terra ferma sut ils pes. Fortunat vegn en contact cun Sunaric, in Bosniac ch’è fugì da la guerra che furia en ses pajais. La finala sgola Fortunat a Sarajevo en tschertga dals parents da Sunaric, dals quals quel n’ha naginas novas. Ed a la fin dal roman returna Fortunat en Svizra cun Ajet, in orfen da la guerra bosniaca, che simbolisescha quasi il return dal protagonist dal roman en la vita engaschada e la fin da si’isolaziun tant interna sco er externa.
| Indicaziuns bibliograficas Autur: Linard Bardill Titel: Fortunat Kauer. Roman Chasa editura: Zytglogge Berna Onn da publicaziun: 1998 Dumber da segns: ca. 150 000 (471 p., versiun sinoptica rumantsch/tudestg) Links Preschentaziun dal cudesch ‹Ina lingua è ina lingua è ina…› Cumprar Emprestar |
MAGLIACUDESCHS 
