Il chant caracteristic da la quacra sa cumpona da trais tuns successivs cun in accent ferm sin l’emprim e sin il terz tun. La fantasia creativa rumantscha fa londeror in ‹fúf-fadútg›, in ‹sách-badách› ed in ‹quít-squilát›, e gia avain nus trais bellezza nums per la pitschna giaglina selvadia…
Il Dicziunari Rumantsch Grischun (DRG) ha la finamira d’elavurar e preschentar il stgazi da pleds da tut ils idioms e dialects rumantschs dal 16avel tschientaner fin oz. Che quai è ina veritabla lavur da mamut realisesch’ins il pli tard cura ch’ins vegn a savair ch’il DRG cumpara gia dapi l’onn 1904 e ch’ins ha redigì fin oz (pir) radund la mesadad dals artitgels.
I na fa pia betg surstar ch’il team da redacziun fa en emprima lingia ‹lavur da furmicla› quieta che serva a far avanzar l’ovra principala. Ma da l’autra vart disponan las redacturas ed ils redacturs d’ina vasta savida linguistica che vul er vegnir intermediada en ina moda a l’autra ad in public pli vast – e quai betg pir en quel mument ch’il dicziunari sco tal è terminà. Ina pussaivladad actuala da far questa lavur da publicitad furma la preschientscha dal DRG sin Facebook. E dapi il december 2018 è er il DRG sco tal accessibel online (DRG-online).
Daspera era ed è il DRG adina puspè preschent en las medias (per exempel en ‹La Quotidiana› il 2003 cun ina seria da ditgas rumantschas u il 1999/2000 cun numerusas contribuziuns davart nums locals, lingua e cultura. Quest’ultima seria dueva er cumparair il 2004, per ils 100 onns dal Dicziunari Rumantsch Grischun en furma da cudeschs (‹Sun e senn›, cumparì sco tom 16 en la retscha ‹Romanica Raetica›).
In dals chapitels en ‹Sun e senn› furman ‹Nums populars d’utschels›, ina seria da set contribuziuns cumparidas oriundamain tranter il mars e matg 1999 en ‹La Quotidiana›. Scrit ils texts ha Felix Giger – da quel temp chauredactur dal DRG. Ils nums d’utschels èn in dals exempels che mussan quant variada la lingua rumantscha è en tut sias furmas idiomaticas e dialectalas. La lodola per exempel era u è enconuschenta en singuls idioms sco ‹tscharlonda/giarlanda› u ‹laudinella›, e sch’ins tira anc en consideraziun varietads localas sche cumparan er nums sco ‹tschintschiera› (Domat).
Tratgs a strada vegnan en las contribuziuns tranter auter ils suandants utschels: randulina, quacra, lodola, fringhel, maset, ballacua e poleschet. E sper la varietad dals nums rumantschs che fa adina puspè surstar, vegn ins – quasi en passant – er a savair in u l’auter interessant detagl davart ils utschels sco tals:
«Tge utschè pudess esser il tschetschapera? Il num derasà en Surselva e documentà en la Val Müstair en la furma chicapera n’ha da far directamain nagut cun tschitschar péra (sursilvan per ‹paira›), mabain imitescha il zizipi dal maset grond, che vegn numnà a Sevgein simplamain il tschitschipi ed en Engiadina er il cicagnè (sper las expressiuns pli derasadas da parüschla e tschingalegra). Ozendi ha il maset reducì ses clom sin dus tuns. Las raschuns èn misteriusas.»
| Indicaziuns bibliograficas Autur(a): Felix Giger Titel: Nums populars d’utschels Onn da publicaziun: 1999 (Sun e senn) / 2018 (e-book) Dumber da segns: 27 100 Links Telechargiar sco e-book |
MAGLIACUDESCHS 
