Il titel cumplet da questa publicaziun sa cloma ‹Val Mesolcina e Val Calanca 1990›. E quai n’è nagina casualitad: il cudesch tracta bain l’istorgia da questas duas ‹valladas schumellinas› dals origins fin il temp preschent. Ma el è era – e forsa surtut – ina perditga da ses agen temp.
Sco sin blers auters champs èn ils onns 1980/90 er stads segnads en l’istoriografia e perscrutaziun da la cultura da la stenta da surmuntar puntgs da vista tradiziunals. Inspirads da quest’atmosfera da partenza han ils auturs da quest cudesch empruvà da bandunar ils trutgs zappitschads e da s’avischinar a la regiun or d’ina perspectiva cumplessiva, la quala cumpigliava er aspects da l’istorgia sociala e da mentalitads. Ed ins ha vulì evitar sapientivamain ch’il visitader sa mettia «a la tschertga da l’uschenumnà ‹tipic›»:
«Era tar nus, sco en la Val Clavenna, en la Val Maggia u en Vuclina, sa midan la vita e la cuntrada rapidamain. Per quest motiv pari a nus necessari da mussar quai che merita dad esser mantegnì e chapì plitost che da renviar las visitas exclusivamain a las particularitads da la cuntrada che valan en general sco bellas ed attractivas.»
Quest princip dat gia en egl cun sfegliar il cudesch a la svelta, cun laschar ruassar l’egliada be sin ils divers pictograms e sin las fotografias. Ils pictograms – che duessan gea funcziunar sco mussavia visuals – paran esters, nunchapibels, veritablas ieroglifas. E las fotografias èn surprendentas, per betg dir impertinentas – ellas maschaidan il nov ed il vegl a moda nunusitada, han il curaschi da metter en ina buna glisch las banalitads dal mintgadi e sa deditgeschan sapientivamain er a quai che sa chatta ‹sper via› enstagl d’ir be en tschertga dals edifizis ch’ins chatta en il guid da monuments d’art.
Suenter quest’emprima surpraisa na fai alura strusch pli surstar che era ils texts èn structurads a moda fitg nunconvenziunala tenor ils quatter simbols ‹Punt›, ‹Roda›, ‹Ura da sulegl› e ‹Crusch›. L’idea è da chattar en questa moda in’avischinaziun associativa e nunconformistica a tut ils aspects pussaivels che gidan a reflectar davart l’andament dal territori tractà en il decurs dal temp. A l’exempel da la ‹Roda› tunan las explicaziuns dals editurs sco suonda: «Cun quest simbol vul ins represchentar l’element dinamic, tut quai che prenda furma tras l’intervenziun umana e tut quai ch’è suttamess als ciclus natirals. Da las noziuns e concepziuns che vegnan associadas cun il simbol da la roda fan part la planta ed il nutriment, il sulegl, la vita e l’energia u er l’onn e la sequenza da las lavurs en il ritmus da las stagiuns.»
Ma quest access innovativ e surprendent na dovra tuttavia betg a starmentar. Quai sa mussa gist er en ils simbols e pictograms cun ils quals ins sto l’emprim sa famigliarisar e che paran l’emprim ‹inventads› dals auturs: Facticamain derivan els da la paraid-chasa ad Arvigo ch’è represchentada sin la cuverta dal cudesch. Els mussan uschia fitg bain l’intenziun che sa tira sc’in fil cotschen tras l’entira publicaziun: numnadamain da guardar sin la cuntrada cun in’egliada innovativa, ma tuttina francada en l’istorgia e la tradiziun.
| Indicaziuns bibliograficas Autur(a)s: Agnese Ciocco e.a. Titel: Val Mesolcina e Val Calanca 1990 Chasa editura: Fundaziun Museo Moesano, San Vittore Onn da publicaziun: 1990 Dumber da segns: ca. 23 000 (100 p.) Links Preschentaziun dal cudesch Emprestar Dossier tematic |
MAGLIACUDESCHS 
