‹Gion Tambur. Vita e lavur d’in impressari grischun› da Christian Christoffel è in raquint istoric ch’è dublamain autentic: per l’ina descriva l’autur la vita ed ovra dal protagonist a basa dals fatgs; per l’autra cumplettescha el quels cun regurdientschas che tanschan enavos en si’atgna uffanza.
Cun publitgar istorgias da la litteratura ed antologias s’etablescha cun il temp in canon dals ‹classichers› ch’ins legia en scola ed a chasa. Tgi che n’ha betg gì la fortuna da vegnir ‹sin il podest› – qua n’èsi betg auter che en il sport – ristga dad ir en emblidanza. In da quests auturs rumantschs dals quals ins sa regorda be a l’ur furma Christian Christoffel. En las ‹Funtaunas. Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel› (1987–1993) hai be tanschì per ina remartga a l’ur ed en il ‹Lexicon Istoric Retic› (2010–2012) n’hai insumma betg pli bastà per in artitgel biografic. Tant meglier che la ‹Litteratura dals Rumantschs e Ladins› (1979) al aveva deditgà in pèr lingias. Da quellas resorta il suandant:
Christian Christoffel è naschì a Trin l’onn 1863 sco figl d’in pur. Suenter il seminari da magisters a Cuira è el entrà en servetsch sco magister privat tar la famiglia dal barun von Stempel en Curlandia (oz Lettonia, da lez temp sut domini russ). Suenter è el stà magister ad Andeer ed en l’Italia, il 1888–90 magister secundar a Roveredo ed ils onns 1890–95 a Cuira. Dal 1895 fin il 1929 è el alura stà professer a la Scola chantunala. El è mort a Trin l’onn 1940. Reto R. Bezzola, l’autur da la ‹Litteratura dals Rumantschs e Ladins›, descriva e caracterisescha l’ovra da Christoffel sco suonda: «El ha publitgà ses emprim raquint en il ‹Calender per mintga gi› dal 1922, pia en la vegliadetgna da 61 onns. Avant aveva el dà a las ‹Annalas› be dus studis d’istorgia giuridica e sociala. A l’emprim raquint èn suandads divers auters sco er regurdientschas da la Russia e da sia vita ed er diversas translaziuns dal russ, tudestg e franzos. Sias istorgiettas raquintadas cun vivacitad ed umor evocheschan regurdientschas d’uffanza en l’ambient puril u tips originals da sia vischnanca.»
Tar in da quests tips originals da sia vischnanca che Christoffel ha purtretà tutga Gion Tambur. I sa tracta da l’impressari Gion Caprez (1840–1907), oriund da Trin Digg:
«Ma tgi avess da lezzas uras – tranter ils 15–20 giuvens e vegls da medem num – pudì metter a chasa be uschia in Gion Caprez? Nagin carstgaun, senza ils tants e tants surnums a Trin che mintga galantum purtava e porta anc oz cun pli u main quit e plaschair, e quai da la tgina a la fossa. (…) Perquai è l’entira vischnanca stada levgiada, cura che noss Gion Caprez ha fatg l’onn 1860 sia scola da recrut ed è daventà tambur, quai ch’è lura restà ses surnum per vita duranta.»
Gion Caprez ha pers baud ses bab, ha fatg suenter ils onns da scola il miradur e polier ed ha la finala fundà il 1874 a Tavau la firma Caprez e Co; quella dueva bajegiar in entir dumber da hotels e chasas privatas sco er tschancuns da vias e viafiers. Per part en in tun nostalgic – qua resorta il romantissem da ses temp e forsa in pau la vegliadetgna avanzada da l’autur – raquinta Christian Christoffel la vita dal protagonist. Ma el fa quai en ina moda viva e directa e porscha in raquint munì cun blers detagls, tant davart la vita dal protagonist sco er davart ‹ils buns temps vegls a Trin›.
Indicaziuns bibliograficas Autur(a): Christian Christoffel Titel: Gion Tambur. Vita e lavur d’in impressari grischun Onn da publicaziun: 2016 (e-book en rumantsch grischun; la versiun sursilvana è cumparida il 1936/37) Dumber da segns: 65 000 Links Telechargiar sco e-book Il text sin Vichisource |