Gion Tambur

‹Gion Tambur. Vita e lavur d’in impressari grischun› da Christian Christoffel è in raquint istoric ch’è dublamain autentic: per l’ina descriva l’autur la vita ed ovra dal protagonist a basa dals fatgs; per l’autra cumplettescha el quels cun regurdientschas che tanschan enavos en si’atgna uffanza.

SGUARD A L’INTERN

Cun publitgar istorgias da la litteratura ed antologias s’etablescha cun il temp in canon dals ‹classichers› ch’ins legia en scola ed a chasa. Tgi che n’ha betg gì la fortuna da vegnir ‹sin il podest› – qua n’èsi betg auter che en il sport – ristga dad ir en emblidanza. In da quests auturs rumantschs dals quals ins sa regorda be a l’ur furma Christian Christoffel. En las ‹Funtaunas. Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel› (1987–1993) hai be tanschì per ina remartga a l’ur ed en il ‹Lexicon Istoric Retic› (2010–2012) n’hai insumma betg pli bastà per in artitgel biografic. Tant meglier che la ‹Litteratura dals Rumantschs e Ladins› (1979) al aveva deditgà in pèr lingias. Da quellas resorta il suandant:

Christian Christoffel è naschì a Trin l’onn 1863 sco figl d’in pur. Suenter il seminari da magisters a Cuira è el entrà en servetsch sco magister privat tar la famiglia dal barun von Stempel en Curlandia (oz Lettonia, da lez temp sut domini russ). Suenter è el stà magister ad Andeer ed en l’Italia, il 1888–90 magister secundar a Roveredo ed ils onns 1890–95 a Cuira. Dal 1895 fin il 1929 è el alura stà professer a la Scola chantunala. El è mort a Trin l’onn 1940. Reto R. Bezzola, l’autur da la ‹Litteratura dals Rumantschs e Ladins›, descriva e caracterisescha l’ovra da Christoffel sco suonda: «El ha publitgà ses emprim raquint en il ‹Calender per mintga gi› dal 1922, pia en la vegliadetgna da 61 onns. Avant aveva el dà a las ‹Annalas› be dus studis d’istorgia giuridica e sociala. A l’emprim raquint èn suandads divers auters sco er regurdientschas da la Russia e da sia vita ed er diversas translaziuns dal russ, tudestg e franzos. Sias istorgiettas raquintadas cun vivacitad ed umor evocheschan regurdientschas d’uffanza en l’ambient puril u tips originals da sia vischnanca.»

Tar in da quests tips originals da sia vischnanca che Christoffel ha purtretà tutga Gion Tambur. I sa tracta da l’impressari Gion Caprez (1840–1907), oriund da Trin Digg:

«Ma tgi avess da lezzas uras – tranter ils 15–20 giuvens e vegls da medem num – pudì metter a chasa be uschia in Gion Caprez? Nagin carstgaun, senza ils tants e tants surnums a Trin che mintga galantum purtava e porta anc oz cun pli u main quit e plaschair, e quai da la tgina a la fossa. (…) Perquai è l’entira vischnanca stada levgiada, cura che noss Gion Caprez ha fatg l’onn 1860 sia scola da recrut ed è daventà tambur, quai ch’è lura restà ses surnum per vita duranta.»

Gion Caprez ha pers baud ses bab, ha fatg suenter ils onns da scola il miradur e polier ed ha la finala fundà il 1874 a Tavau la firma Caprez e Co; quella dueva bajegiar in entir dumber da hotels e chasas privatas sco er tschancuns da vias e viafiers. Per part en in tun nostalgic – qua resorta il romantissem da ses temp e forsa in pau la vegliadetgna avanzada da l’autur – raquinta Christian Christoffel la vita dal protagonist. Ma el fa quai en ina moda viva e directa e porscha in raquint munì cun blers detagls, tant davart la vita dal protagonist sco er davart ‹ils buns temps vegls a Trin›.

Indicaziuns bibliograficas
Autur(a): Christian Christoffel
Titel: Gion Tambur. Vita e lavur d’in impressari grischun
Onn da publicaziun: 2016 (e-book en rumantsch grischun; la versiun sursilvana è cumparida il 1936/37)
Dumber da segns: 65 000

 
Links
Telechargiar sco e-book
Il text sin Vichisource