«Ina saira, suenter avair passà Agnita en Transilvania, ma salidani, be da lunsch, dentant marcantas en lur identitad: las autas Carpatas! (…) Mi’olma muntagnarda sa dasda ed jau ma legrel da surmuntar las muntognas dentadas gia damaun, sur l’enconuschent Pass Fagarasan.»
«Ils zagrenders m’han gidà da prender or dal vagun mes velo pachetà e la bagascha per duas emnas, il conductur m’ha dà in pèr tips areguard hotels ed il taxist m’ha stgargià bain, curt avant mesanotg. Ina buna fin dal lung viadi en tren da Sargans sur Vienna, Budapest ed Oradea fin a Satu Mare. Ed oz en damaun, in di da zercladur dal 2008, essan nus in sper l’autra sin la plazza principala da la citad, mes velo ed jau…» Cun quests pleds cumenza Gisula Tscharner sia reportascha da viadi ch’è cumparida il schaner 2009 en ‹La Quotidiana›. La pitschna seria sa cumpona da quatter parts che portan ils suandants titels: ‹Rumenia – surviver cun virtuusitad›, ‹Rumenia – surviver en cuntradas solitarias›, ‹Rumenia – ritgezza siemiada› e ‹Rumenia – ritga da cuntrasts›.
I na sa tracta betg d’in viadi convenziunal, mabain dal diari aventurus d’ina dunna che percurra tut persula sin ses velo la Rumenia. La ruta maina en furma dad in S dal nordvest dal pajais sur las Carpatas fin en il sidost en la regiun da la Mar Naira.
La Transilvania cun ses renum ‹vampiresc›…, guauds solitaris cun urs ed auters animals da rapina…, inscunters cun da tuttas sorts umans, segnads baud d’interess e baud da disfidanza… Il viadi para pelvaira da porscher avunda materia per da tuttas sorts ‹istorgias da brigants›!
Ma l’autura na croda per fortuna betg en il latsch da tschertgar las sensaziuns ed exageraziuns. Il cuntrari: Sia reportascha è ferma gist perquai ch’ella ha l’egliada per il pitschen, subtil, per ils detagls da la vita da mintgadi. E dal reminent: Sin las skizzas agiuntadas illustrescha l’autura er in u l’auter detagl che l’è dà en egl.
E tgi ch’enconuscha las publicaziuns ed activitads multifaras da Gisula Tscharner – che vesa «la terra pli datiers ch’il tschiel», sco che sa numna in purtret filmic da la teologa – smina che l’autura na sa cuntentia betg cun observar la glieud e las cuntradas che passan sper ella vi. Gia dals suttitels da la reportascha (‹Idilla? Medieval? Provocaziun?›, ‹Terra malcultivada? Parvis? Igl-è-sco-ch’igl-è?›) resorta che las impressiuns vegnan cumparegliadas e cumplettadas cun experientschas persunalas e cumponidas ad in maletg cumplessiv. Segnads d’ina profunda ‹sabientscha dal mintgadi› impressiuneschan quels er il lectur/la lectura e porschan baininqual impuls che tanscha lunsch sur simpla reportascha da viadi ora. Qua in pitschen insatg:
«Viandond sin mes asen d’aluminium ma sent jau pli e pli pitschna e malsagidaivla tranter quests carstgauns che mainan lur vita simpla cun virtuusitad e cumpetenza! Las emprimas manadiras da chaval, suenter Satu Mare, han anc provocà en mai sentiments romantics e museals – ditg sinceramain. Or d’in sentiment da penibladad hai jau activà il malputgà en il senn da ‹nus avain meglier, vus essas povers›; ma il turpetg è be vegnì anc pli grond tras questa tenuta da surengiu. Uss exercitesch jau ina nova tenuta, quella dal respect e da l’interess. Mia povradad ma vegn conscienta ed ina ritgezza nova m’entaupa.»
Donn che la reportascha finescha a moda in pau abrupta suenter avair bandunà las Carpatas. Gugent avess ins accumpagnà l’autura vinavant sin ses viadi real tras la Planira dal Danubi fin en la regiun da la Mar Naira e sin ses viadis spiertals lunsch siadora en sferas spiritualas e filosoficas…
| Indicaziuns bibliograficas Autur(a): Gisula Tscharner Titel: Cun velo tras la Rumenia Onn da publicaziun: 2009 (La Quotidiana) / 2014 (e-book) Dumber da segns: 16 000 Links Telechargiar sco e-book |
MAGLIACUDESCHS 
