Il Gottard ha giugà ina rolla essenziala en il svilup da la schientscha naziunala svizra, e quai dal temp da fundaziun fin la defensiun spiertala dal 20avel tschientaner. Las relaziuns, politicas, da traffic e socialas en fluctuaziun sa manifesteschan er en ils ospizis sin il pass.
La Societad d’istorgia da l’art en Svizra è vegnida fundada il 1880 e porta ses num odiern dapi il 1934. Oriundamain duevan ils meds finanzials da la societad vegnir impundids tant per l’acquist e la tgira da monuments d’art istorics sco er per render enconuschents quels a la publicitad cun agid da publicaziuns. Suenter l’avertura dal Museum naziunal svizzer a Turitg (1898) e l’installaziun da la Cumissiun federala per la tgira da monuments (1914) è la Societad d’istorgia da l’art en Svizra surtut sa concentrada sin l’inventarisaziun dals monuments d’art istorics. Per quest intent cumpara dapi il 1927 la retscha ‹Die Kunstdenkmäler der Schweiz› (fin il 2017: radund 130 toms). Dapi il 1935 edescha la societad ultra da quai, quasi sco ediziun tastgabla, la retscha ‹Guids da monuments d’art svizzers› che purtreteschan mintgamai in singul object. Questa retscha dueva daventar in grond success: Il settember 2016 è cumparì il 1000avel carnet!
Sto esser ch’igl ha dà dapi l’entschatta dals onns 1980 buns contacts tranter la Rumantschia ed ils editurs dals guids da monuments d’art. En tut èn numnadamain cumparids tschintg toms er en versiun rumantscha: ‹Il Son Gottard e ses ospizis› (Mario Fransioli, 1983), ‹Il palaz federal a Berna› (Martin Fröhlich, 1985), ‹Museo Vela a Ligornetto TI› (Marc-Joachim Wasmer, 1987), ‹L’archiv dals patgs federals a Sviz› (Josef Wiget, 1990) ed ‹Ils chastels da Bellinzona› (Werner Meyer, 1996).
Ina retscha cumparegliabla als Guids da monuments d’art svizzers è dal reminent er vegnida lantschada avant intgins onns a nivel chantunal, numnadamain da la Tgira da monuments dal Grischun: Il 2012 è cumparì en tut las trais linguas chantunalas il carnet ‹Il Neues Gebäu a Cuira. L’edifizi da la regenza dal chantun Grischun, numnà Chasa grischa›. Cumbain che quel dueva furmar il culp da partenza d’ina nova retscha entitulada ‹Monuments grischuns› èsi però restà fin oz tar quest numer, e quai betg be per rumantsch.
Ma enavos tar nossa preschentaziun: Il carnet ‹Il Son Gottard e ses ospizis› tracta l’istorgia dals edifizis istorics situads sin il pass en ils suandants chapitels: ‹La chaplutta›, ‹L’emprim ospizi u l’ospizi da la vischnanca›, ‹La chasa dals chaputschins u l’ospizi vegl›, ‹La chaplutta dals morts›, ‹La stalla›, ‹La destrucziun da l’emprim ospizi›, ‹La susta veglia›, ‹Las chasas da refugi›, ‹Istorgia contemporana› e ‹La fundaziun Pro Son Gottard›. A la fin cuntegna il guid, ch’è illustrà ritgamain, en pli ina ‹Cronologia essenziala da la chaplutta e dals ospizis dal Son Gottard›. Dapli infurmaziuns davart il guid, inclusiv infurmaziuns actualisadas davart las lavurs da renovaziun pli novas, èn da chattar en la ‹Preschentaziun da l’emna› ch’è accessibla qua sutvart.
Davart il Pass dal Son Gottard exista, ultra dal guid da monuments d’art, er uschiglio ina ritga litteratura en rumantsch grischun che tracta divers aspects da l’istorgia da quest impurtant passadi. L’access il pli direct a quests documents porscha il dossier ‹Pass dal Son Gottard› che fa part da la ritga paletta da dossiers tematics che chattà.ch renda accessibel cuntinuadamain (cf. medemamain il link sutvart).
| Indicaziuns bibliograficas Autur(a): Mario Fransioli Titel: Il Son Gottard e ses ospizis Onn da publicaziun: 1983 Dumber da segns: Ca. 32 000 Links Emprestar Preschentaziun Dossier tematic |
MAGLIACUDESCHS 
