Il cudesch en format pdf preschenta tut las spezias da reptils ch’èn derasadas en Svizra. Ultra da quai porscha el in’introducziun generala en las caracteristicas e l’evoluziun dals reptils. Ed a la fin vegn mussà ch’era ils dinosaurs – ils reptils dal mesozoicum – eran da chasa en Svizra.
Avant radund 380 milliuns onns han emprims peschs cumenzà a sortir da l’aua ed èn s’adattads a la vita sin terra. Gia bler pli baud, avant radund 480 fin 460 milliuns onns, avevan las emprimas plantas ed ils emprims insects fatg quest pass.
Cun il svilup dals peschs als amfibis han pia er ils vertebrats prendì possess da la terra; ma els eran anc adina dependents da l’aua. Pir il svilup dals reptils avant radund 315 milliuns onns ha pussibilità da colonisar er territoris pli sitgs e pli allontanads da l’aua. E qua èn lura er da chattar intginas da las caracteristicas specificas dals reptils: la pel sitga, la respiraziun tras pulmuns en tut las fasas dal svilup e betg il davos l’ov amniotic, il qual furma quasi ina capsla da surviver autonoma che pussibilitescha il svilup d’in nov individi.
Al cumenzament da l’evoluziun dals reptils stattan perquai ils uschenumnads amniots. En in proxim pass èn sa spartids, gia en ina fasa fitg tempriva, ils sinapsids da l’ulteriur svilup dals reptils; dals sinapsids duevan sa sviluppar tut ils mammals. Ils reptils ‹restants›, ils sauropsids, èn sa dividids en ulteriuras sutgruppas, da las qualas be ils diapsids duevan surviver cun spezias recentas fin il di dad oz. En il mesozoicum è ina part dals diapsids, ils archosaurs, sa sviluppada als dinosaurs ed als pterosaurs, ils saurs sgulants. Ils dinosaurs vegnan sutdividids en ornitiscs (erbivors) e sauriscs; quests ultims èn sa spartids en sauropods (erbivors) e teropods (carnivors). E dals teropods maina la finala ina lingia directa tar ils utschels dad oz.
Il sulet reptil recent che deriva medemamain dals archosaurs è il crocodil. Tut ils auters reptils odierns derivan d’ina autra lingia dals diapsids, numnadamain dals lepidosaurs u saurs squamads. Las tartarugas na vegnivan pli baud betg attribuidas als diapsids, mabain a la lingia tempriva dals anapsids. Oz las resguarda la gronda part dals scienziads sco part dals diapsids, tar la quala l’oss da la tempra è sa serrà secundarmain.
Gist quest’ultima dumonda da la classificaziun da las tartarugas mussa co che la scienza sa sviluppa entaifer paucs decennis, quai che sa manifestescha er en il cudesch preschent davart ils reptils indigens: En la preschentaziun da survista dals reptils che sa basa sin ina publicaziun dal 1992 vegnan quellas anc denominadas sco anapsids, pia sco reptils primars; l’artitgel da survista cuntegnì en la Vichipedia suonda percunter il stan actual da la scienza sco descrit survart (ed è perquai da resguardar sco artitgel da referenza).
L’accent dal cudesch sco tal giascha però sin ils reptils indigens. Preschentadas vegnan tut las spezias da serps (vipras e natras), l’orvetta, ils singuls luschards e la suletta tartaruga ch’è da chasa en Svizra. E la finala vegn il term ‹reptils indigens› interpretà en questa publicaziun a moda fitg vasta, numnadamain cun er dar spazi als dinosaurs daditg svanids, ma ch’èn medemamain cumprovads en Svizra ed en il Grischun tras chats da fossils.
«Dinosaurs sin autezzas da 2500 fin 3000 meters? Han els pia era vivì en las muntognas? (…) Cura ch’ils dinosaurs han occupà la regiun nua che las Alps sa chattan ussa, era l’ambient cumplettamain different da l’ambient alpin che nus enconuschain oz. La regiun appartegneva ad ina vasta zona cuvrida d’ina stresa d’aua considerabla. Las plattas-crap sin las qualas ins po vesair oz ils fastizs, eran ina riva da sablun, in lieu da passadi da reptils. Ils dinosaurs na gievan pia betg en las muntognas, mabain a la splagia!»
Il cudesch en format pdf sa cumpona da preschentaziuns da l’emna da chattà e da paginas da Vichipedia. El è munì cun ina survista dal cuntegn, dal qual ins arriva directamain sin las singulas paginas, e d’ina tripartiziun che renda il cudesch survesaivel e bain legibel (‹Reptils en general›, ‹Preschentaziun dals reptils indigens›, ‹Dinosaurs›).
| Indicaziuns bibliograficas Autur: Div. autur(a)s Titel: Reptils indigens Onn da publicaziun: 2016 (e-book en format pdf) Dumber da segns: 136 300 Links Telechargiar sco e-book |
MAGLIACUDESCHS 
